Seis libros de ciencia ficción feminista

‘Os desposuídos’ - Ursula K. Lle Guin

Trátase dunha utopía e unha distopía, ao mesmo tempo. Os desposuídos fala por contraste do mundo dos Urras e os Anarres. Estes últimos viven nun territorio de recursos limitados, un exilio na lúa que dá lugar a unha sociedade anarquista onde todo é de todos e a solidariedade é lei. Por contra, os Urras representan a evolución da sociedade humana cara ao capitalismo máis salvaxe. Aínda que o protagonista é un home -que vivirá o contraste entre ambos os mundos- deixa clara a visión feminista da autora co tratamento diferencial das mulleres nun e outro mundo. A californiana Ursula K Lle Guin, que morreu o pasado xaneiro, logrou moito éxito e premios con leste e outros títulos, como A man esquerda da escuridade ou O nome do mundo é bosque.

‘Binti’ - Nnedi Okorafor

Binti non só é a primeira himba á que se lle ofreceu unha praza na mellor universidade do Universo (Oomza Uni), senón que se enfronta ao receo da súa familia por marcharse e o doutros seres da galaxia por ser diferente. Fuxindo dos estereotipos -non só sexistas, senón tamén dos belicistas tan habituais na ciencia ficción, Okorafor preséntanos a unha heroína sen pretendelo que desmontará a forma na que moitos afrontarán unha aventura como esta. Ingredientes moi pouco comúns -unha protagonista africana, as matemáticas como arma e a tradición como superpoder- para unha novela que cultivou éxito de recoñecemento (premio Hugo en 2016, un Nébula en 2015 e nomeada ao Locus), ademais de lectura. “Tivemos que encargar unha reimpresión, cando criamos que iamos tardar anos en vendelo todo”, comentan desde Crononauta, quen contou coa fantástica tradución de Carla Bataller.

‘Matriarcadia’ - Charlotte Perkins Gilman

Matriarcadia é o relato dunha sociedade utópica na que só existen mulleres, quen goberna unha sociedade ordenada e pacífica sen homes desde fai dous mil anos. A súa apracible vida vese alterada pola expedición de tres homes de moi diferente carácter: un romántico soñador; un orgulloso mozo adiñeirado, afeito dominar ás mulleres, e o narrador, aberto a comprender o novo mundo por descubrir. Os tres teñen a oportunidade de coñecer unha nova civilización, e acollerán os costumes desta de moi diferente grao. Así, desde o punto de vista dun home, a activista feminista Charlotte Perkins Gilman pon en evidencia a rixidez da sociedade americana na que ela vive en contraste cunha imaxinaria cuxa correcta marcha demostra que a muller, a feminidade e a maternidade poden cumprir un papel moi distinto na educación, o amor e a vida cotiá. Coa aparición de Herland, Perkins converteuse na gran precursora da ciencia ficción con perspectiva de xénero e activista polos dereitos das mulleres.

‘O conto da criada’ - Margaret Atwood

Amparándose na coartada do terrorismo islámico, uns políticos teócratas fanse co poder e, como primeira medida, suprimen a liberdade de prensa e os dereitos das mulleres. Esta trama, inquietante e escura, que ben podería atoparse en calquera obra actual, pertence en realidade a esta novela escrita por Margaret Atwood a principios dos oitenta, na que a afamada autora canadense anticipou con rechamante premonición unha ameaza latente no mundo de hoxe.

Na República de Gilead, o corpo de Defred só serve para procrear, tal como impoñen as férreas normas establecidas pola ditadura puritana que domina o país. Se Defred rebélase -ou se, aceptando colaborar de mala gana, non é capaz de concibir- espéralle a morte en execución pública ou o desterro a unhas Colonias nas que sucumbirá á polución dos residuos tóxicos. Así, o réxime controla con man de ferro ata os máis ínfimos detalles da vida das mulleres: a súa alimentación, a súa indumentaria, mesmo a súa actividade sexual. Pero ninguén, nin sequera un goberno despótico parapetado tras o suposto mandato dun deus todopoderoso, pode gobernar o pensamento dunha persoa. E moito menos o seu desexo.

Os perigos inherentes a mesturar relixión e política; o empeño de todo poder absoluto en someter ás mulleres como paso conducente a sojuzgar a toda a poboación; a forza do desexo como elemento transgresor: son tan só unha mostra dos temas que aborda este relato desgarrador, aderezado co sutil sarcasmo que constitúe o aceno de identidade de Margaret Atwood. Unha escritora universal que, co paso do tempo, non deixa de asombrarnos coa lucidez das súas ideas e a potencia da súa prosa.

‘Houston, Houston, recíbeme?’ - James Tiptree Jr.

Houston, Houston, recíbeme? é unha novela curta de ciencia ficción da escritora Alice  Sheldon, publicada en 1976 e asinada co pseudónimo James Tiptree Jr.

A novela relata a historia de tres astronautas a bordo do Sunbird, unha nave que estuda de preto o noso sol; seica demasiado preto, xa que unha tormenta solar dana o seu casco e arroxa ao Sunbird á escuridade do espazo. Os astronautas tentan comunicarse desesperadamente coa NASA, situada en Houston. Con todo, a resposta que reciben parece provir dalgún outro lado.

Os tripulantes do  Sunbird chegan á conclusión de que aquela tormenta solar non só arroxounos fóra da súa traxectoria espacial, senón fóra do curso do tempo no que habitaban. As voces, de feito, proveñen de mulleres humanas.

Como unha contraposición a Fillos dos homes, esta nova realidade ofrece un mundo con poucos avances tecnolóxicos, pero cunha convivencia pacífica.

‘O Informe  Monteverde’ - Lola Carballos

A poderosa Sociedade para o Estudo das Linguas Interestelares encomenda a Rachel Monteverde a investigación sobre o remoto planeta de Aanuk. Alí habitan dúas especies que apenas se relacionan entre si: os aanukiens, nómades e alegres, e os misteriosos fihdia, cuxa cegueira congénita e vida nas cavernas íllaos dos seus compañeiros de mundo e, á súa vez, do resto de especies da galaxia.
Fragmentos do informe se intercalan aquí con entrevistas e o caderno persoal da doutora, cuxas impresións sobre o planeta, xunto á dificultade ao traducir linguaxes e costumes destes pobos, non soamente terminan por transformala a ela, senón que supoñen un exercicio de exploración na esencia dos vínculos humanos.

Lola Carballos é unha das escritoras españolas de ciencia ficción con perspectiva de xénero máis apreciada. As súas obras teñen un cariz activista, onde temas como o pacifismo, a ecoloxía e o feminismo mestúranse coas liñas argumentais de maneira natural. Licenciada en Filoloxía Hispánica, Carballos non só publicou novelas como A rosa das néboas, Yabarí e A árbore de  Sefarad, senón que foi unha das seleccionadoras da antoloxía Visións do ano 2016 (Asociación Española de Fantasía, Ciencia Ficción e Terror).